Turcja, choć dziś najczęściej kojarzona z islamem, kryje w sobie fascynujące i głębokie dziedzictwo chrześcijaństwa. Od gór Kapadocji po nadmorskie kurorty Riwiery Tureckiej – to ziemia, gdzie chodzili apostołowie, gdzie wznosiły się pierwsze gminy chrześcijańskie i gdzie po dziś dzień odprawiane są msze, w których uczestniczą zarówno lokalne wspólnoty, jak i pielgrzymi oraz turyści z całego świata.

Początki chrześcijaństwa w Azji Mniejszej

Już w I wieku n.e. tereny dzisiejszej Turcji – zwane wówczas Azją Mniejszą – stały się areną działalności apostołów. Św. Paweł głosił Ewangelię w Efezie, Tarsie, Antiochii i wielu innych miastach, z których część wymieniono w Apokalipsie św. Jana jako tzw. Siedem Kościołów Apokalipsy (Efez, Smyrna, Pergamon, Tiatyra, Sardes, Filadelfia, Laodycea).

Od IV wieku, wraz z edyktem mediolańskim, chrześcijaństwo zaczęło rozkwitać jako religia tolerowana, a następnie państwowa w Cesarstwie Bizantyjskim. Wtedy powstały monumentalne świątynie – jak Hagia Sophia w Konstantynopolu, bazylika św. Jana w Efezie czy wykute w skale kościoły Kapadocji.

Od Bizancjum do Republiki

Po podboju osmańskim w 1453 r. wiele kościołów zostało zamienionych na meczety – choć wspólnoty greckie, ormiańskie czy syryjskie nadal pielęgnowały swoją wiarę. W okresie republikańskim (od 1923 r.) liczba chrześcijan spadła, lecz ich dziedzictwo przetrwało. Dziś, mimo że stanowią religijną mniejszość, wciąż istnieją aktywne kościoły, w których odprawiane są msze i nabożeństwa – także dla turystów.

Riwiera Egejska – duchowość wśród starożytnych ruin

1. Dom Matki Bożej w Efezie

· 10 km od Selçuk / Efez

· Miejsce ostatnich lat życia Maryi, otoczone kultem od XIX w.

Msze: • Pn–Sb: 17:15 (od listopada do marca), 18:15 (od kwietnia do października). Msze te odbywają się zazwyczaj w języku łacińskim lub tureckim • Niedziela: 10:30 (po angielsku)

Otoczone ciszą i zielenią sanktuarium przyciąga pielgrzymów z całego świata.

2. Bazylika św. Jana Ewangelisty – Selçuk

· Selçuk

· Wybudowana w VI wieku nad grobem św. Jana Apostoła

· Msze: okazjonalne, głównie dla grup pielgrzymkowych

Obok Efezu i Domu Maryi – jedno z trzech najważniejszych miejsc duchowych regionu.

3. Katedra św. Jana – İzmir

· Centrum Izmiru

· Zbudowana w XIX wieku z inicjatywy Kościoła i sułtana

· Msze: Niedziele – w języku tureckim i angielskim (warto sprawdzić lokalny rozkład)

Główny ośrodek katolicki miasta, otwarty dla wspólnoty NATO, ekspatów i gości.

Riwiera Turecka – duchowość nad Morzem Śródziemnym

4. Kościół św. Mikołaja – Antalya

· Haşim İsçan Mah., Antalya

· Założony przez niemieckich ekspatów w 2004 r.

· Msze: • Czwartki: 11:00 (niemiecki) • Niedziele: 11:00 (niemiecki), 18:00 (angielski)

Kameralna, ekumeniczna wspólnota – gościnna i otwarta.

5. Saint Paul Union Church – Antalya

· Centrum miasta

· Wspólnota protestancka / ewangeliczna

· Msze: Niedziele – godziny zmienne, dostępne online

Otwarta przestrzeń modlitwy dla różnych narodowości i języków.

6. Norweski Kościół Morski – Alanya

· Adres:  Cumhuriyat Mahallesi, Yasar Dogu Cad. 43 A. 07400 Alanya

· Kościół protestancki z 2004 r., filia wspólnoty z Antalyi

· Msze: • Ekumeniczne: co tydzień • Katolickie: raz w miesiącu

Centrum modlitwy i integracji dla międzynarodowej wspólnoty. Msze odbywają się w języku norweskim

7. Bazylika św. Mikołaja – Demre (Myra)

· Demre – ok. 150 km od Antalyi

· Bazylika z VI wieku – miejsce pochówku św. Mikołaja

· Msza: 6 grudnia – liturgia prawosławna z duchownymi z Grecji i Rosji

Jeden z najważniejszych zabytków chrześcijańskich w Turcji, wspaniała bizantyjska architektura.

Wielka mozaika Kościołów w Turcji

Turcja jest dziś domem dla wielu odłamów chrześcijaństwa: • Kościołów prawosławnych (greckich, rosyjskich) • Kościołów ormiańskich (apostolskich i katolickich) • Syryjskich wspólnot (syryjsko-prawosławnych, chaldejskich) • Katolickich wspólnot łacińskich • Współczesnych zborów protestanckich

Znane zabytki chrześcijańskie w Turcji

• Hagia Sophia (Stambuł) • Kościół św. Piotra w Antakyi • Monaster Sumela nad Morzem Czarnym • Kościoły Kapadocji (Göreme) • Ruiny Kościoła św. Jana w Efezie

Podsumowanie: Wiara, która przetrwała wieki

Choć dziś chrześcijaństwo w Turcji jest ciche i często ukryte, jego korzenie sięgają samych początków tej religii. Świątynie, ruiny, kaplice i działające wspólnoty przypominają o bogatej i różnorodnej duchowości tej ziemi. Turysta, pielgrzym, poszukiwacz duchowości – każdy znajdzie tu miejsce ciszy, modlitwy i refleksji.

Kościoły w Turcji są nie tylko miejscem kultu, lecz także żywą pamiątką chrześcijaństwa, które przez wieki współistniało z innymi religiami – i które wciąż tu trwa, otwarte dla każdego.