Zakon Mevlany, znany również jako Zakon Wirujących Derwiszy (Mevlevî), to jedna z najbardziej znanych sufickich tradycji islamu. Jego centrum stanowi Konya, gdzie żył i nauczał Mevlana Dżalal ad-Din Rumi – wielki poeta, filozof i mistyk.
Korzenie zakonu sięgają XIII wieku, gdy Mevlana przybył do Konyi. Po inspirującym spotkaniu z wędrownym mistykiem Szamsem z Tabrizu, Rumi poświęcił się duchowej twórczości i napisał słynne „Mesnawi”. Po jego śmierci, syn Sultan Veled sformalizował nauki ojca, tworząc zakon Mevlevî.
W czasach Imperium Osmańskiego zakon odgrywał znaczącą rolę duchową, edukacyjną i polityczną. Prowadził szkoły, rozwijał muzykę i sztukę, a derwisze byli doradcami sułtanów.
W 1925 r. zakon został zdelegalizowany przez władze świeckiej Turcji. Mauzoleum Mevlany przekształcono w muzeum, a ceremonia Sema została zakazana. Jednak od lat 50. zakon zaczął odradzać się jako dziedzictwo kulturowe. W 2005 roku Sema została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
Rumi nauczał, że miłość jest drogą do Boga, a każdy człowiek nosi w sobie boską iskrę. Filozofia Mevlevî opiera się na jedności istnienia, pokorze, służbie innym i samopoznaniu. Derwisze dążą do przezwyciężenia ego i osiągnięcia duchowej harmonii przez medytację, muzykę i taniec.
Sema to mistyczna ceremonia, w której derwisze wirują wokół własnej osi, symbolizując duchową wędrówkę ku Bogu. Ruchy, stroje i muzyka mają głębokie znaczenie – od narodzin duszy po zjednoczenie z Absolutem. Centralnym elementem jest flet ney – symbol tęsknoty duszy za boskim źródłem.
W sercu Konyi znajduje się mauzoleum Mevlany, z charakterystyczną turkusową kopułą. Obiekt mieści także muzeum z rękopisami, instrumentami i pamiątkami po derwiszach. To miejsce duchowej zadumy i jedno z najważniejszych sanktuariów sufizmu.
Dziś Zakon Mevlany funkcjonuje jako żywe dziedzictwo duchowe i kulturowe. W grudniu w Konyi odbywa się Festiwal Mevlany – wielkie wydarzenie duchowe i artystyczne. Nauki Rumiego inspirują miliony ludzi na całym świecie, niezależnie od religii czy kultury.